Wybory samorządowe 21 marca. Także zameldowani Polacy mogą głosować

Temat Dnia

W środę 21 marca w Holandii odbędą się wybory do rad gmin. Prawo głosu mają nie tylko pełnoletni Holendrzy, ale także obywatele innych państw Unii Europejskiej, którzy są oficjalnie zameldowani w danej gminie.

Z roku na rok uprawnienia władz lokalnych są coraz większe. Dotyczy to na przykład kwestii związanych ze służbą zdrowia czy opieką nad seniorami. Władze gminy mają też wpływ na wysokość lokalnych podatków, politykę mieszkaniową czy różnorakie inwestycje. Czy w miejscu parku powinien powstać nowy kompleks mieszkalny? Zainwestować w drogę czy plac zabaw? A może w więcej ścieżek rowerowych?

Zlikwidować podatek od psa? Często to właśnie takimi tematami żyje lokalna polityka. Zdania mieszkańców są podzielone, więc jeśli chce się mieć wpływ na to, jakie zapadną decyzje, warto skorzystać z prawa do głosu w wyborach do rad gmin.

Kogo wybieramy?

„Gemeenteraadsverkiezinigen” to dosłownie: wybory (verkiezingen) do rad (raad) gmin (gemeente). W Holandii, inaczej niż na przykład w Polsce, prezydenci miast, burmistrzowie i wójtowie nie są wybierani w bezpośrednich wyborach. W środę wybierać będziemy więc jedynie radnych gmin (również wielkie holenderskie miasta mają status gminy). W przypadku największych miast mieszkańcy wybiorą też członków rad dzielnic (stadsdeelcommissie).

Czy obcokrajowcy też mogą głosować?

Inaczej niż w wyborach do holenderskiego sejmu (Tweede Kamerverkiezingen) w wyborach do rad gmin mogą brać udział również osoby, nieposiadające holenderskiego obywatelstwa. W przypadku obywateli innych państw UE warunkiem udziału w głosowaniu jest: ukończone 18 lat oraz oficjalny meldunek w danej gminie. Liczy się to, czy dana osoba była zameldowana w dniu, w których komitety wyborcze musiały dostarczyć listy kandydatów (w przypadku tegorocznych wyborów było to 5 lutego 2018 r.). Polacy, którzy byli zameldowani tego dnia w którejś z holenderskich gmin, mogą więc brać udział w głosowaniu.

Ile osób zasiada w radzie gminy?

W Holandii jest obecnie 380 gmin. Liczba radnych jest uzależniona od wielkości gminy: w tych z ponad 200 tys. mieszkańców radnych jest 45, a w tych najmniejszych (mniej niż 3 tys. mieszkańców) jest ich 9.

Radni wybierani są na czteroletnie kadencje. Poprzednie wybory do rad gmin odbyły się w marcu 2014 roku. Jeśli chodzi o władze lokalne, w Holandii w wyborach bezpośrednich wybiera się również deputowanych do sejmików prowincji (odpowiednik polskiego województwa), ale wybory te odbywają się w innym terminie niż wybory do rad gmin.

Kto rządzi gminą?

Burmistrz wraz z tzw. wethouders tworzy „college van burgemeester en wethouders” (B&W), czyli najwyższe władze gminy, odpowiedzialne za codzienne zarządzanie gminą. Wethouders to wyłonione przez radę osoby, odpowiedzialne  za konkretne kwestie (służbę zdrowia, mieszkalnictwo, finanse, itp.). Burmistrzów gmin oficjalnie mianuje rząd, ale rada gminy ma znaczący wpływ na to, kto zostanie burmistrzem.

Kadencje burmistrzów nie pokrywają się z kadencjami rad gmin, więc fakt, że 21 marca odbędą się wybory do rad nie oznacza, że tuż po tych wyborach dojdzie też do wymiany burmistrzów.

Co to jest „stempas” i dlaczego jest to ważne?

Kilka tygodni przed wyborami osoby uprawnione do głosowania powinny otrzymać pocztą tzw. „stempas”, czyli dokument potwierdzający prawo do udziału w wyborach. Na tej kartce znajdują się też praktyczne informacje takie jak: adres najbliższego lokalu wyborczego, godziny otwarcia lokalu oraz to, gdzie można znaleźć dodatkowe informacje o wyborach. „Stempas” jest istotnym dokumentem, ponieważ należy go okazać w lokalu wyborczym.

Gdzie i kiedy zagłosować?

Aby móc zagłosować należy udać się w dniu wyborów (21 marca 2018 r.) do lokalu wyborczego na terenie swojej gminy. Nie musi to być najbliższy lokal, którego adres umieszczono na „stempas”. Nie można jednak głosować w innej gminie. W lokalu należy okazać „stempas” (oczywiście własny, „stempas” jest imienny) oraz dowód potwierdzający tożsamość, np. paszport, dowód osobisty czy prawo jazdy.

Zdecydowana większość lokali wyborczych powinna być otwarta w środę od godz. 7:30 do 21:00.

Jak oddać głos?

Po sprawdzeniu dokumentów (stempas plus dokument tożsamości) przedstawiciel komisji wyborczej wręcza kartę do głosowania (stembijlet). Na karcie znajdują się listy kandydatów poszczególnych komitetów.

Głosujący następnie wybiera jednego kandydata i w zasłoniętej kabinie czerwonym ołówkiem (powinny one być obecne w lokalu wyborczym) zaznacza kratkę obok nazwiska wybranej osoby. Kratkę należy „zakolorować”, całkowicie lub częściowo. Następnie można złożyć kartę (dzięki czemu nikt nie zobaczy, kogo wybrał głosujący), wyjść z kabiny i wrzucić kartę do urny. W większych gminach głosuje się też na radnych dzielnic, a osoby które mają holenderskie obywatelstwo mogą zagłosować 21 marca także w referendum (więcej na ten temat w dalszej części tekstu).

Kto kandyduje w wyborach?

W wyborach startują zarówno przedstawiciele lokalnych komitetów, jak i ogólnokrajowych partii. W ostatnich gemeenteraadsverkiezingen w 2014 roku ponad jedną czwartą głosów zdobyli właśnie kandydaci lokalnych komitetów i ugrupowań. W przypadku ogólnokrajowych partii cztery lata temu najwięcej głosów zdobyli kandydaci: chadeckiego CDA (14,4%), liberalno-prawicowego VVD (12,2%), centrowego D66 (12%) oraz socjaldemokratycznej PvdA (10,2%). Wyniki w poszczególnych gminach znacząco się różnią: niektóre gminy od lat uchodzą za mocno prawicowe lub lewicowe, w innych z kolei od dawna mocną pozycję mają różnorakie komitety lokalne.

Jak poznać plany poszczególnych komitetów/partii?

W minionych tygodniach kandydaci prowadzili kampanię wyborczą. W wielu miejscach pojawiły się plakaty wyborcze, w skrzynkach pocztowych ulotki, a na ulicach czasem można się było natknąć na walczących o głosy potencjalnych radnych. Także w mediach wiele się mówiło o zbliżających wyborach.

Wybory samorządowe są jednak „trudne do ogarnięcia”, gdyż gmin jest 380, jedne są bardzo wielkie, inne bardzo małe, a w każdej z nich istotne są inne kwestie. W przypadku wielu gmin, szczególnie tych największych, znaleźć można w Internecie przewodniki wyborcze (ich lista TUTAJ). Składają się one z listy pytań/kwestii istotnych w danej gminie (np. „Opłaty za parkowanie w centrum powinny być niższe”, „W naszej gminie powinno być więcej kamer bezpieczeństwa”, „W naszej gminie powinno się zalegalizować uprawę konopi”, itp.), do których można się odnieść („zgadzam się”, „nie zgadzam się”, „nie mam zdania”, itp.), a następnie porównać własne odpowiedzi ze stanowiskami poszczególnych komitetów wyborczych i partii.

Listy kandydatów można znaleźć w Internecie, np. stronach poszczególnych komitetów czy gmin. Informacje o kandydatach w Hadze zgromadzono np. na stronie: TUTAJ, listy wyborcze i programy poszczególnych komitetów w Rotterdamie są dostępne TUTAJ. Lista kandydatów w Amsterdamie (należy kliknąć na dokument „Kandidatenlijsten GR2018 Amsterdam”): TUTAJ, informacje o kandydatach w Utrechcie: TUTAJ.

Referendum – o co chodzi?

Tegoroczne wybory do rad gmin będą połączone z referendum, dotyczącym ustawy zwiększającej uprawnienia służb specjalnych, jeśli chodzi o kontrolę Internetu (np. w związku z zagrożeniem terrorystycznym).

Zwolennicy nowej ustawy tłumaczą, że jest ona konieczna, gdyż w dzisiejszych czasach terroryści, przestępcy, obce wywiady itp. bardzo intensywnie korzystają z Internetu, a dotychczasowa ustawa była przestarzała i nie dawała służbom wielu uprawnień, jeśli chodzi o Internet. Przeciwnicy ustawy twierdzą, że daje ona służbom zbyt szerokie uprawnienia, w związku z czym może dojść do naruszenia prawa do prywatności również w przypadku internautów, którzy nie mają nic wspólnego z terroryzmem, przestępczością czy szpiegostwem.

Referendum ma jedynie charakter doradczy – nawet jeśli większość głosujących opowie się przeciwko nowej ustawie, parlament może zdecydować, że i tak wejdzie ona w życie (a obecnie ustawa może liczyć na taką większość). Będzie to też ostatnie tego rodzaju referendum, gdyż niedawno parlament zadecydował o zlikwidowaniu „referendów doradczych”.

Referendum – kto może głosować?

W referendum mogą głosować jedynie pełnoletni obywatele Holandii. Pełnoletni obywatele innych państw UE, oficjalnie zameldowani w Holandii, mogą więc głosować 21 marca jedynie w wyborach do rad gmin.