Temat dnia. Facebook: NIE dla „stereotypowego” Czarnego Piotrusia (Zwarte Piet). Tradycja czy rasizm?

Temat Dnia

Zwarte Piet, czyli pomocnik Sinterklaasa rozdającego 5 grudnia dzieciom prezenty, od lat wywołuje w Holandii zażartą debatę na temat rasizmu, dyskryminacji, tradycji i wolności słowa. Teraz stanowisko w tej sprawie zajęły także popularne media społecznościowe.

Zdjęcia, nagrania wideo i obrazki przedstawiające Zwarte Pieta ze „stereotypowymi cechami” będą od teraz zakazane na Facebooku i Instagramie – poinformował we wtorek koncern Facebook, właściciel obu platform.

Holenderski św. Mikołaj

Przypomnijmy, dla wielu mieszkających w Holandii dzieci 5 grudnia to jeden z najważniejszych dni w roku. To wtedy obchodzone jest święto Sinterklaas – odpowiednik polskiego Świętego Mikołaja, nad Wisłą obchodzonego dzień później.

Sinterklaas przynosi prezenty, a często towarzyszą mu Zwarte Pieten, czyli Czarne Piotrusie. Są to ubrani w stroje pazia, zazwyczaj krnąbrni pomocnicy, z wymalowanymi na czarno twarzami, wydatnymi ustami z dużą ilością szminki, kręconymi włosami (typu „afro”) oraz wielkimi, złotymi kolczykami.

Już od lat pomocnik holenderskiego św. Mikołaja wywołuje kontrowersje. Według krytyków postać Zwarte Pieta jest przykładem karykaturalnego sposobu obrazowania osób czarnoskórych. Prowadzi to do tego, że wiele czarnoskórych dzieci jest w tym świątecznym okresie wyzywanych od „Zwarte Pietów” i przypisuje im się negatywne cechy tej postaci, uważają ich rodzice.

Zwarte Piet to pozostałość po kolonialnej przeszłości Holandii, dodają inni krytycy. To czarny niewolnik w służbie białego Sinterklaasa, uosabiający wiele rasistowskich stereotypów: jest głupiutki, złośliwy i musi słuchać poleceń białego szefa.

Nonsens, odpowiadają zwolennicy dawnego czarnego Pieta. Ta tradycja liczy już wiele dekad, a próby jej zmieniania to oznaka przesadnej politycznej poprawności, uważają. Poza tym jak wytłumaczyć dzieciom, że Zwarte Piet, który już w nazwie ma słowo „czarny” (Zwarte), nagle zmienił kolor? – pytają.

Debatę tę opisywaliśmy szczegółowo na naszych łamach już kilka lat temu:

Czarny Piotruś nie będzie czarny? Holandia (znów) kłóci się o św. Mikołaja

Idą zmiany

W odpowiedzi na kolejne skargi przeciwników Czarnego Piotrusia coraz więcej samorządów organizujących obchody Sinterklaasa zmienia wizerunek Zwarte Pieta i zastępuje go postacią tylko lekko ubrudzoną sadzą na twarzy lub w innym kolorze, a część samorządów w ogóle rezygnuje z tego zwyczaju. Do długiej listy gmin, w których dawny Czarny Piotruś nie może liczyć na wsparcie lokalnych władz, dołączyły w tym roku kolejne, np. Arnhem, Nijmegen i Veenendaal.

Czarnoskóry Zwarte Piet nie pojawi się już na uroczystościach w Arnhem i Nijmegen

Holandia: Veenendaal rezygnuje z obecności Zwarte Pieta podczas przyjazdu Sinterklaasa

Jednocześnie maleje społeczna akceptacja dla tradycyjnego wizerunku Zwarte Pieta – wynika z sondaży przeprowadzanych co roku przez program telewizyjny „Een Vandaag”. W 2013 r. za utrzymaniem tej tradycji w niezmienionej formie opowiadało się aż 89% ankietowanych, a w badaniu przeprowadzonym latem 2020 r. – już tylko 47%.

Również premier Holandii Mark Rutte zmienił zdanie na ten temat:

Premier Mark Rutte zmienił zdanie na temat czarnoskórego Zwarte Pieta

„Stereotypowe cechy”

Teraz także Facebook i Instagram zajęły się tą kwestią, informuje portal nu.nl. To część dużo szerszej kampanii mediów społecznościowych dotyczącej tzw. „blackface” (czyli stereotypowego, karykaturalnego przedstawiania osób czarnoskórych). Nowe zasady dotyczą nie tylko przyszłych materiałów umieszczanych na Facebooku i Instagramie, ale także zdjęć i filmów, które już zostały tam opublikowane.

Pracownicy Facebooka i Instagrama będą usuwać zdjęcia i filmy, na których pojawi się Zwarte Piet wymalowany całkowicie na czarno i jednocześnie ze „stereotypowymi cechami”, czyli np. wydatnymi ustami z dużą ilością szminki, kręconymi włosami (typu „afro”) oraz wielkimi, złotymi kolczykami.

Tego rodzaju zdjęcia i filmy nie będą jednak usuwane, jeśli będą ilustracją załączoną do np. neutralnych w tonie tekstów na temat tradycji Zwarte Pieta lub tekstu krytykującego ten zwyczaj – opisuje portal nu.nl.

Wolność słowa czy rasizm?

Decyzja Facebooka wywołała w Holandii – jak to często bywa w przypadku debaty na ten temat – skrajnie różne reakcje.

- Dla mnie to jak cenzura. Amerykańska firma decyduje o tym, co u nas można, a co jest zakazane. To autorytarne narzucanie własnej opinii, naruszenie wolności słowa – portal nos.nl cytuje Marca Gilinga z organizacji Sint & Pietengilde, przeciwnej zmianom w wyglądzie „tradycyjnego Zwarte Pieta”.

- Jak tak dalej pójdzie, to Holandia nie będzie już miała prawie żadnych tradycji. Uważam, że każdy powinien mieć prawo do swoich świąt. Byłoby strasznie szkoda, gdyby ta tradycja zniknęła – powiedział Danny van der Horst z grupy Pro Zwarte Piet Den Bosch, cytowany przez portal hartvannederland.nl.

- Rasizm to nie wolność słowa. Dobrze, że tak wpływowa firma zainterweniowała – powiedział Jerry Afriyie, działacz organizacji Kick Out Zwarte Piet, domagającej się daleko idących zmian w tradycji Zwarte Pieta. Podobnie jak Facebook uważa on, że niezmieniony Zwarte Piet to przykład „blackface”, czyli rodzaj stereotypowego, karykaturalnego i podszytego rasizmem przedstawiania osób czarnoskórych.

- Nie może być tak, że pod przykrywką tradycji, nic z tym nie zrobimy. Ludzie nie czują się bezpiecznie na platformie internetowej, na której są konfrontowani z takimi obrazkami – dodał Afriyie, cytowany przez portal nos.nl.


16.08.2020 Niedziela.NL
(łk)