Życie w Holandii: Urlop macierzyński (ciążowy i porodowy), urlop rodzicielski i urlop dla partnera matki

Praca i kariera

Mieszkanki Holandii, spodziewające się dziecka, mają prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego, składającego się z urlopu ciążowego (zwangerschapsverlof) i porodowego (bevallingsverlof). Także partner świeżo upieczonej matki ma prawo do płatnego urlopu (partnerverlof, nazywanego też kraamverlof lub geboorteverlof). Następnie rodzice mogą skorzystać też z bezpłatnego urlopu rodzicielskiego.

Urlop macierzyński: ciążowy (zwangerschapsverlof) i porodowy (bevallingsverlof)

Kobieta przed porodem ma prawo do 6-tygodniowego urlopu ciążowego (zwangerschapsverlof), a po porodzie do co najmniej 10-tygodniowego urlopu porodowego (bevallingsverlof). W tym czasie dostaje zasiłek macierzyński (WAZO-uitkering).

Urlopy te są płatne, a związane z nimi zasiłki przysługują kobietom, które pracują, prowadzą jednoosobową firmę (zzp, samozatrudnienie), pobierają zasiłek dla bezrobotnych WW, zasiłek chorobowy lub świadczenie z tytułu inwalidztwa. Finansowane są ze środków Urzędu Pracy UWV.

W przypadku aktywnej zawodowo kobiety, pracodawca powinien w jej imieniu zgłosić ten urlop w UWV. Kobieta nie musi więc sama zwracać się o to świadczenie. Pieniądze z UWV są następnie przekazywane pracodawcy, a ten wypłaca je kobiecie. Przez cały okres trwania urlopu ciążowego i porodowego zasiłek ten jest w wysokości 100% wcześniejszej płacy.

Kobiety prowadzące jednoosobową firmę (zzp) w wymiarze co najmniej 1225 godzin rocznie mają prawo do zasiłku w pełnym wymiarze (czyli co najmniej 16 tygodni), ale wynosi on tylko tyle, ile ustawowa płaca minimalna (chyba że kobieta ma dodatkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe Ziektewet UWV). Jeśli kobieta poświęcała na prowadzenie firmy mniej niż 1225 godzin rocznie, to wysokość zasiłku jest niższa niż ustawowa płaca minimalna. Zasiłek macierzyński dla kobiet prowadzących jednoosobową firmę nazywa się ZEZ.

Zasiłek macierzyński dla kobiet, które pobierają zasiłek dla bezrobotnych WW, zasiłek chorobowy (Ziektewet-uitkering) lub świadczenie z tytułu inwalidztwa (WIA) także trwa co najmniej 16 tygodni. Jest w tej samej wysokości co pobierany wcześniej zasiłek.

Kobiety prowadzące firmę lub pobierające zasiłek (np. dla bezrobotnych), jeśli chcą dostać zasiłek macierzyński, muszą same zgłosić to w UWV w okresie od 2 do 4 tygodni przed planowanym początkiem urlopu macierzyńskiego.

Pracodawca nie może zwolnić kobiety z powodu jej ciąży. Nie może też jej odmówić urlopu macierzyńskiego w przysługującym jej wymiarze. Kobieta musi jednak na czas poinformować go o tym, że spodziewa się dziecka. Należy to zrobić co najmniej 7 tygodni przed przewidywanym terminem porodu. Najlepiej zrobić to jeszcze wcześniej.

Zgłaszając ciążę należy przedstawić pracodawcy zaświadczenie o ciąży (zwangerschapsverklaring). Uzyskać je można od położnej, ginekologa albo do lekarza pierwszego kontaktu. W zaświadczeniu znajduje się prognozowana data porodu.

Urlop ciążowy musi się rozpocząć w okresie od 4 do 6 tygodni przed planowaną datą porodu. Maksymalnie można więc zaplanować 6-tygodniowy urlop ciążowy. Jeśli kobieta zdecyduje się pójść na urlop ciążowy dopiero np. 5 tygodni przed planowaną datą porodu, to ten „zaoszczędzony” tydzień będzie sobie mogła doliczyć do urlopu porodowego. Jeśli dziecko urodzi się później niż planowano, to urlop porodowy nie jest z tego powodu skracany, czytamy na rządowej stronie rijksoverheid.nl.

Urlop porodowy rozpoczyna się dzień po dniu porodu i trwa co najmniej 10 tygodni. Jeśli kobieta wykorzystała jedynie 4 tygodnie urlopu ciążowego, to ma prawo do 12 tygodni urlopu porodowego. Jeśli kobieta wykorzystała ponad 6 tygodni urlopu ciążowego, bo do porodu doszło później niż planowano, to i tak ma prawo do pełnych 10 tygodni urlopu porodowego.

Sytuacje, w których do porodu dochodzi wcześniej lub później niż wynikało to z przewidywanej daty porodu są zawsze interpretowane na korzyść kobiety i w efekcie łączny czas urlopu macierzyńskiego (ciążowego i porodowego) wynosi zawsze co najmniej 16 tygodni (z czego urlop porodowy to zawsze co najmniej 10 tygodni).

Przykład 1: Kobieta poszła na urlop ciążowy na 6 tygodni przed prognozowaną datą porodu. Do porodu doszło jednak 2 tygodnie po terminie. W takiej sytuacji kobieta ma 8 tygodni urlopu ciążowego i 10 tygodni urlopu porodowego. W sumie daje to 18 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Przykład 2: Kobieta poszła na urlop ciążowy na 6 tygodni przed prognozowaną datą porodu. Do narodzin doszło jednak 2 tygodnie przed terminem. W takiej sytuacji kobieta ma 4 tygodnie urlopu ciążowego i 12 tygodni urlopu porodowego. W sumie daje to 16 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Począwszy od 2015 roku istnieje możliwość rozłożenia ostatniej fazy urlopu macierzyńskiego na kilka części. Dotyczy to okresu po 6 tygodniach urlopu porodowego. Pozostałe tygodnie kobieta może wykorzystać w kilku częściach w okresie maksymalnie 30 tygodni. Dokonać tego należy w porozumieniu z pracodawcą. Należy to zgłosić najpóźniej 3 tygodnie po porodzie, a pracodawca musi odpowiedzieć w ciągu 2 tygodni. Pracodawca musi podać poważny powód, jeśli chce tego odmówić.

Jeśli po porodzie dziecko musi zostać w szpitalu dłużej niż tydzień, to każdy kolejny tydzień w szpitalu oznacza jeden tydzień ekstra urlopu porodowego.

Przykład 3: Kobieta miała 6 tygodni urlopu ciążowego i 10 tygodni urlopu porodowego, ale dziecko zostało 3 tygodnie w szpitalu. W efekcie kobieta ma prawo do 2 dodatkowych tygodni urlopu porodowego.

Maksymalnie urlop porodowy może zostać wydłużony o 10 tygodni.

Jeśli w trakcie urlopu ciążowego lub porodowego wypada święto lub inny dzień wolny od pracy, to nie dostaje się „rekompensaty” w postaci dodatkowego dnia urlopu. W układzie zbiorowym pracy (cao), obowiązującym daną osobę, mogą się jednak znaleźć zapisy, dające takie prawo. Wszystko więc zależy od tego, gdzie się pracuje i jaki układ zbiorowy pracy obowiązuje w danej firmie lub branży.

Urlop dla partnerów świeżo upieczonych matek (partnerverlof, kiedyś nazywany także kraamverlof, geboorteverlof)

Obecnie (stan na styczeń 2020 r.) partnerom (i partnerkom) kobiet, które urodziły dziecko, przysługuje pięć dni płatnego urlopu. Można z niego skorzystać w ciągu 30 dni od dnia narodzin dziecka. Pracownik musi się w tej sprawie zwrócić do pracodawcy. Można to zrobić pisemnie lub ustnie. Im szybciej się to zgłosi, tym lepiej.

Od 1 lipca 2020 roku osoby te będą miały prawo do dodatkowego, częściowo płatnego urlopu, trwającego maksymalnie 5 tygodni. W tym czasie pracownik będzie otrzymywać 70% pensji. Więcej na ten temat:

Dodatkowy urlop dla świeżo upieczonych ojców. „W tym roku skorzysta 36 tys. osób”.

Z dodatkowego urlopu można skorzystać w ciągu pół roku od narodzin dziecka. W porozumieniu z pracodawcą można go rozłożyć na kilka trwających co najmniej tydzień części.

Urlop wychowawczy/rodzicielski (ouderschapsverlof)

Pracujący rodzice dziecka mają też prawo do urlopu wychowawczego ouderschapsverlof. Inaczej niż w przypadku np. urlopu macierzyńskiego jest on bezpłatny (chyba że pracodawca uzna inaczej).

Można z niego skorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 8. roku życia. Trwa on maksymalnie pół roku (26 tygodni) – chyba, że w układzie zbiorowym pracy (cao), obowiązującym pracownika przyznano mu prawo do dłuższego urlopu wychowawczego. Urlop przysługuje osobno na każde dziecko, a więc np. rodzic bliźniaków ma prawo do rocznego urlopu wychowawczego.

Z zasady urlop wychowawczy jest bezpłatny. Może się jednak zdarzyć, że w układzie zbiorowym pracy (cao) znalazły się zapisy, z których wynika, że pracownik ma prawo do jakiegoś wynagrodzenia w tym czasie.

Dlatego warto dokładnie przestudiować zapisy układu zbiorowego pracy.

Jeśli jednak pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia w czasie urlopu wychowawczego, to musi się liczyć z utratą dochodów na czas trwania urlopu. Oznaczać to może, że ze względu na niższe dochody, uzyska prawo do innych dodatków lub zapłaci niższy podatek dochodowy. Dlatego warto na czas poinformować Urząd Skarbowy Belastingdienst o tym, że skorzysta się z bezpłatnego urlopu wychowawczego i będzie się miało niższy roczny dochód.

07.02.2020 Niedziela.NL // fot. Shutterstock, Inc.

(łk)