Temat Dnia: DZISIAJ wybory samorządowe w Holandii. Także Polacy mogą głosować! [16.03.2022]

Temat Dnia

ZOBACZ artykuł pt "DZISIAJ: Głosujemy w wyborach samorządowych (gemeenteraadsverkiezingen) - ZOBACZ listę 8 polskojęzycznych kandydatów"

W środę 16 marca 2022 r. będziesz mógł zadecydować o tym, kto i jak przez najbliższe cztery lata będzie rządził Twoją gminą. To właśnie tego dnia w Holandii odbędą się wybory samorządowe. Część lokali wyborczych będzie otwarta także 14 i 15 marca. Inaczej niż w wyborach parlamentarnych, w tym głosowaniu mogą brać udział również obcokrajowcy.

16 marca coraz bliżej, więc o wyborach samorządowych w Holandii będzie się mówić coraz więcej. Na słupach ogłoszeniowych zawisną plakaty wyborcze, a na ulicach pojawią się kandydaci i lokalni działacze rozdający ulotki.

Wybory jak wybory, można powiedzieć. Z punktu widzenia obcokrajowców mieszkających w Holandii to głosowanie jest jednak inne: liczy się w nich także ich głos. Inaczej niż w wyborach parlamentarnych nie trzeba mieć bowiem holenderskiego obywatelstwa, by móc w nich wziąć udział.

A wybory samorządowe są ważne. Z roku na rok uprawnienia władz lokalnych są coraz większe. Dotyczy to na przykład kwestii związanych ze służbą zdrowia czy opieką nad seniorami. Władze gminy mają też wpływ na wysokość lokalnych podatków, politykę mieszkaniową czy różnorakie inwestycje.

Czy w miejscu parku powinien powstać nowy kompleks mieszkalny? Zainwestować w drogę czy plac zabaw? A może w więcej ścieżek rowerowych? Zlikwidować podatek od psa? Często to właśnie takimi tematami żyje lokalna polityka. Zdania mieszkańców są podzielone, więc jeśli chce się mieć wpływ na to, jakie zapadną decyzje, warto skorzystać z prawa do głosu w wyborach do rad gmin.

O co jednak dokładnie w tych wyborach chodzi, kto może głosować, kto kandydować i jakie są zasady głosowania? Oto przewodnik wyborczy z odpowiedziami na najważniejsze pytania związane z nadchodzącymi wyborami.



GŁOSOWANIE I KANDYDACI 



Kiedy odbędą się wybory samorządowe?



W Holandii wybory odbywają się zazwyczaj w środy i tak będzie również w tym roku. Tegoroczne gemeenteraadsverkiezingen („wybory do rad gmin” to w języku niderlandzkim prawdziwy językowy łamaniec) odbędą się w środę 16 marca. Z powodu pandemii także w poniedziałek 14 marca i we wtorek 15 marca część lokali wyborczych będzie otwarta. Rozkładając wybory na trzy dni, rządzący chcą uniknąć tłumów w lokalach wyborczych.

Lokale wyborcze będą czynne od godz. 7:30 do 21:00 (w nielicznych przypadkach w nieco innych godzinach).

UWAGA: Nie wszystkie lokale wyborcze będą otwarte także 14 i 15 marca. Jeśli chce się zagłosować w poniedziałek lub wtorek, należy sprawdzić, które lokale wyborcze w okolicy będą czynne w te dni.

Najbliższy lokal wyborczy oraz informacje na temat dni i godzin otwarcia, można znaleźć na stronie: TUTAJ

Co ile lat są organizowane wybory samorządowe?

Wybory samorządowe organizowane są w Holandii co cztery lata. Poprzednie gemeenteraadsverkiezingen odbyły się w 2018 r. W niektórych gminach wybory samorządowe są łączone z innymi głosowaniami, np. referendami dotyczącymi lokalnych kwestii.

Czy Polacy mogą głosować?



Tak, większość dorosłych obcokrajowców z krajów Unii Europejskiej legalnie przebywających w Holandii może głosować (czyli posiada tzw. aktywne prawo wyborcze). Jeśli chcesz zagłosować w holenderskich wyborach samorządowych, musisz spełnić następujące warunki:


- pochodzić z kraju UE

- mieć co najmniej 18 lat

- nie być pozbawionym praw wyborczych

- być zameldowanym w Holandii 31 stycznia 2022 r. (do 31 stycznia 2022 r. partie i komitety wyborcze musiały dostarczyć listy kandydatów i inne dokumenty komisjom wyborczym). Kto zameldował się w Holandii 31 stycznia lub wcześniej, będzie mógł zagłosować. Kto później - niestety nie.



Posiadanie holenderskiego obywatelstwa nie jest więc konieczne, by móc głosować w wyborach samorządowych.



W przypadku imigrantów z państw nienależących do UE, obowiązują inne zasady. Muszą oni np. mieszkać co najmniej 5 lat w Holandii.



Czy Polacy mogą kandydować w tych wyborach?



Tak, posiadanie holenderskiego obywatelstwa nie jest konieczne, by móc kandydować w holenderskich wyborach samorządowych. Warunki, jakie obcokrajowcy z innych państw UE muszą spełnić, by móc stać się kandydatem (tzw. pasywne prawo wyborcze) są podobne do tych, jakie należy spełnić, by móc głosować: co najmniej 18 lat (w chwili ewentualnego rozpoczęcia pracy radnego), posiadanie praw wyborczych, meldunek w holenderskiej gminie.

Jeśli znają Państwo Polaków, kandydujących w zbliżających się wyborach samorządowych w Holandii lub sami są Państwo kandydatami, proszę nas o tym poinformować, wysyłając maila na adres: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

Czy kandydatów mogą wystawiać tylko partie polityczne?



Nie, w wyborach samorządowych kandydatów wystawiają nie tylko wielkie, ogólnokrajowe partie, ale i mniejsze, lokalne ugrupowania i komitety wyborcze indywidualnych osób. Podobnie jak w Polsce są to najmniej „partyjne” wybory. Duża część głosów i mandatów trafia do lokalnych ugrupowań niezwiązanych (lub związanych jedynie luźno) z ogólnokrajowymi partiami.




WŁADZE LOKALNE



Kogo właściwie wybieramy?



Wybieramy radnych gmin. Gmina to w języku niderlandzkim gemeente, rada gminy to gemeenteraad, a radny to gemeenteraadslid. W Holandii o wielkich miastach również mówi się „gmina”. W Polsce powiedzielibyśmy, że ktoś zasiada w radzie miasta Krakowa, a w Holandii powiemy, że ktoś jest radnym gminy Amsterdam, Hagi czy Venlo.



Czy wybieramy też burmistrza lub wójta?



Nie. Inaczej niż w Polsce, w Holandii nie ma bezpośrednich wyborów burmistrzów (a pojęcia „wójt” się nie stosuje; nawet w przypadku najmniejszych gmin mówi się „burgemeester”, czyli burmistrz). W głosowaniu wybieramy radnych, a burmistrza mianuje się w Holandii w wyniku skomplikowanej procedury, w które biorą udział król, rząd, minister spraw wewnętrznych i rada danej gminy.

Najpierw to radni wskazują odpowiadającego im kandydata, następnie minister spraw wewnętrznych prezentuje go rządowi, a jeśli rząd się zgodzi – król mianuje nowego burmistrza. Wyniki wyborów do rad gminy mają zatem wpływ na wybór burmistrza, ale to nie jedyny czynnik.



Ile trwa kadencja burmistrza, a ile kadencja rad gmin?



Burmistrzowie mianowani są w Holandii na sześcioletnie kadencje, a kadencje rad gmin trwają cztery lata. Do wymiany burmistrza dochodzi więc często w innym terminie niż do wymiany rady miasta.

Czy wybieramy zarząd gminy?



Codziennym zarządzaniem gminą zajmuje się nie tylko burmistrz. Duża władza lokalna spoczywa w rękach tzw. wethouders, czyli członków zarządu gminy. Każdy z wethouders odpowiada za inny aspekt lokalnej polityki: zdrowie, infrastrukturę, finanse, kulturę, itp. Im większa gmina, tym więcej radnych i tym więcej wethouders.



Wethouders, podobnie jak burmistrza, nie wybieramy bezpośrednio w wyborach. Inaczej niż w przypadku burmistrza nie są on jednak mianowani na 6 lat, ale wybrani na 4 lata. Ich kadencje pokrywają się z kadencjami rad gmin. I to właśnie rady gmin ich wybierają. Jeśli więc w którejś gminie partie X, Y i Z zdobędą większość, spodziewać się można, że to właśnie przedstawiciele partii X, Y i Z zostaną po wyborach nowymi wethouderami.

Od 2002 r. nie można łączyć funkcji radnego z funkcją członka zarządu gminy. Jeśli radny zostanie wybrany do zarządu gminy, musi więc rezygnować z mandatu radnego.



Kto rządzi na szczeblu lokalnym?



Holenderską politykę na poziomie lokalnym porównać można do tej na szczeblu centralnym.



Radni gmin (gemeenteraadsleden) to tak jakby lokalni posłowie (Tweede Kamerleden); członkowie zarządu gminy (wethouders) to tak jakby lokalni ministrowie, a burmistrz (burgemeester) to swego rodzaju połączenie na poziomie lokalnym funkcji króla (bo teoretycznie powinien stać ponad politycznymi podziałami) z funkcją premiera (bo w jego rękach spoczywa największa władza wykonawcza).



Burmistrz i członkowie zarządu (wethouders) tworzą zarząd gminy („college”), nazywany w Holandii często „college van B en W” lub „college van B&W” (skrót od „het college van burgemeester en wethouders”). To organ z największą realną władzą na poziomie lokalnym.

Czym zajmuje się rada gminy?



Rada gmina pełni funkcje głównie kontrolne i jest miejscem, gdzie toczą się najważniejsze debaty dla społeczności lokalnej. Członkowie zarządu gminy (wethouders) zajmują się codziennym zarządzeniem gminą, a burmistrz koordynuje ich działania, podejmuje ostateczne decyzje w najważniejszych kwestiach i reprezentuje gminę na zewnątrz.

Ile zarabiają radni i członkowie zarządu gminy?

Praca radnego nie jest zajęciem na pełny etat. Zakłada się, że radny poświęca około 14-24 godzin tygodniowo na realizowanie mandatu radnego, a im większa gmina, tym więcej czasu go to kosztuje. Wynagrodzenie radnych najmniejszych gmin (do 8 tys. mieszkańców) jest więc mniejsze (1.081 euro brutto miesięcznie) niż wynagrodzenie radnych największych gmin (w Amsterdamie jest to 2.649,99 euro brutto miesięcznie).

Praca członka zarządu gminy (wethouder) to już zajęcie na pełny etat. Także w tym przypadku obowiązuje zasada: im większa gmina, tym wyższe wynagrodzenie. Wysokość wynagrodzenia członka zarządu malutkiej gminy (do 8 tys. mieszkańców) wynosi 5.139,78 euro brutto miesięcznie, a wynagrodzenie członka zarządu Hagi, Rotterdamu czy Amsterdamu to już 10.958,30 euro brutto miesięcznie. Burmistrzowie zarabiają jeszcze więcej, bo od 6.743,62 euro do 12.578,72 euro brutto miesięcznie.

KOGO WYBIERAMY?



Ilu radnych liczy rada gminy?



To zależy od liczby mieszkańców. Ich liczba jest zawsze nieparzysta. W najmniejszych gminach (do 3.000 mieszkańców) jest 9 radnych, a w największych (powyżej 200.000 mieszkańców) – aż 45.



Ile osób liczy zarząd gminy?



Tutaj też decyduje liczba mieszkańców. W najmniejszych gminach zarząd składa się jedynie z burmistrza i dwóch dodatkowych członków zarządu (wethouders), a w największych gminach, takich jak Amsterdam i Rotterdam, burmistrz ma do pomocy aż ośmiu członków zarządu.

Ile głosów oddajemy w wyborach samorządowych?



W wyborach oddajemy jeden głos na jednego kandydata z jednej listy. Choć nie wszędzie. W niektórych gminach wybory samorządowe połączone są z innymi głosowaniami, np. referendami, dotyczącymi lokalnych kwestii. W Amsterdamie i Rotterdamie wybiera się też radnych dzielnic (patrz kolejne pytanie).

Czy wszędzie w wyborach samorządowych wybiera się tylko radnych?



Nie, są też wyjątki. W dwóch największych gminach kraju, Amsterdamie i Rotterdamie, oprócz radnych gmin wybiera się też radnych dzielnic.

W Amsterdamie 16 marca odbędą się też wybory do rady nowej dzielnicy Weesp. Na 24 marca zaplanowano bowiem włączenie obecnej gminy Weesp do Amsterdamu. Mieszkańcy Weesp 16 marca nie będą więc wybierać nowych radnych tej gminy (bo tydzień po wyborach przestanie ona istnieć), ale radnych Amsterdamu i członków nowej rady dzielnicy Weesp.

Ile gmin jest w Holandii?



1 stycznia 2022 r. w Holandii było 345 gmin. Władze centralne od lat zachęcają mniejsze gminy do łączenia się. W 1990 r. gmin w Holandii było prawie dwukrotnie więcej (672), a w 1950 r. prawie trzykrotnie więcej (1.015) niż obecnie.

Kto wygrał poprzednie wybory?



Poprzednie wybory samorządowe odbyły się 21 marca 2018 r. Najwięcej głosów uzyskały wtedy lokalne partie i komitety wyborcze (ponad 28% głosów). Spośród ogólnokrajowych partii najlepiej wypadły liberalne VVD premiera Marka Rutte (13,5%), chadeckie CDA (13,4%), centrowe, proeuropejskie D66 (9,2%), Zielona Lewica GroenLinks (8,9%) oraz socjaldemokratyczna Partia Pracy PvdA (7,5%). 



Czy mieszkańcy Holandii chętnie głosują w wyborach samorządowych?



Frekwencja w holenderskich wyborach samorządowych wyniosła w 2018 r. 55%. Dla porównania: również w Polsce w 2018 r. mieliśmy wybory samorządowe. Frekwencja wyniosła wtedy w pierwszej turze 54,9% (czyli prawie tyle samo co w Holandii), a w drugiej 48,8%.

Holendrzy głosują w wyborach samorządowych mniej chętnie niż w wyborach parlamentarnych. W wyborach do holenderskiego sejmu Tweede Kamer wzięło udział w 2021 r. aż 78,7% uprawnionych do głosowania.




ZANIM ZAGŁOSUJESZ…



Czy dostanę powiadomienie o wyborach?



Tak, w Holandii przed wyborami uprawnieni do głosowania mieszkańcy otrzymują pocztą list z informacją o wyborach oraz tzw. stempas, dokumentem uprawniającym do głosowania. List taki powinieneś otrzymać na co najmniej dwa tygodnie przed wyborami.

Co jeśli nie dostałem listu z zaproszeniem do wyborów (kartą stempas)?



Jeśli jesteś uprawniony do głosowania, a z jakiegoś powodu nie dostałeś listu z informacją o wyborach oraz tzw. stempas, lub też zgubiłeś ten dokument, to do 11 marca godz. 17:00 możesz zwrócić się w urzędzie gminy o nowy stempas. Można to zrobić pisemnie lub ustnie w urzędzie gminy.

Co jeśli na krótko przed wyborami przeprowadziłem się do innej gminy?



Decydującą datą jest 31 stycznia 2022 r. Jeśli po tym dniu przeprowadziłeś się do innej gminy, to twój stempas zostanie wysłany na twój stary adres i tam będziesz musiał wziąć udział w wyborach.



Gdzie mogę głosować?



W liście, który dostaniesz na co najmniej dwa tygodnie przed wyborami, oprócz dokumentu uprawniającego do głosowania stempas, znajdzie się adres najbliższego lokalu wyborczego. Nie musisz jednak koniecznie tam głosować. Można głosować w dowolnym lokalu na terenie gminy, w której mieszkasz.



Co ze sobą zabrać do lokalu wyborczego?



Oprócz stempas do lokalu wyborczego należy zabrać dokument tożsamości. W przypadku Holendrów oraz obywateli innych państw UE może to być dowód osobisty, paszport lub prawo jazdy.



Czy trzeba głosować osobiście?



Nie, w niektórych przypadkach można upoważnić inną osobę do przekazania głosu. Szczegóły (w języku niderlandzkim): TUTAJ.

Jeśli znają Państwo Polaków, kandydujących w zbliżających się wyborach samorządowych w Holandii lub sami są Państwo kandydatami, proszę nas o tym poinformować, wysyłając maila na adres: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć. 


02.03.2022 Niedziela.NL // fot. Shutterstock, Inc.

(łk)