Świętujemy - Św. Jana Chrzciciela, patrona Holandii - 24 czerwca

Święta

Dzień letniego przesilenia wiosny z latem (najdłuższy dzień w roku).

W czasach pogańskich nazywano to przesilenie "nocą kupały", w czasie której przeprowadzano pierwszą w roku obrzędową kąpiel. Z reguły nie zażywa się i dziś przed tym dniem kąpieli w otwartych zbiornikach wodnych.

Obecnie noc tę nazywa się "świętojańską" (święty Jan).

Jest w zwyczaju zbieranie się przy rzekach, jeziorach lub stawach, palenie ognisk oraz puszczanie wianków na rzekę. W wigilię, bądź w samą uroczystość św. Jana, urządza się w Polsce "Dzień Morza".

Od tego dnia rozpoczynano zbieranie jagód. Stąd przysłowie:

"Na Święty Jan,
Jagód pełny dzban."

inne:

"Witaj miesiączku nowy,
Żeby nas nie bolały głowy"

źródła: "Słownik informacyjny zwyczajów polskiego roku obrzędowo-kościelnego" Jana Śliwańskiego

Jan Chrzciciel, Jan Baptysta, cs. Prorok, Priedtiecza i Krestitiel Gospodień Ioann, s-c-s: Іоаннъ Крестѧи, łac. Ioannes Baptista, hebr. יוחנן המטביל Jehohanan ben Zekarijahu, stgr. Ἰωάννης ὁ βαπτίζων, arab. يحيى trl. Yaḥyā (ur. pomiędzy 6 p.n.e.-2 p.n.e. w En Kerem, zm. ok. 32 n.e. w Macheroncie) – żydowski pustelnik, prorok dla chrześcijan i muzułmanów, święty katolicki i prawosławny. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej (Communicantes) Kanonu rzymskiego.

Wstęp
Jan Chrzciciel prawdopodobnie był zwolennikiem szkoły esseńczyków, jednak nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy był jej członkiem, a jego nauczanie w niektórych aspektach jest sprzeczne z esseńskimi doktrynami. Przez wielu swoich słuchaczy uznawany był za Mesjasza. O jego działalności misyjnej i kaznodziejskiej wspominają Ewangelie i żydowski historyk Józef Flawiusz. Flawiusz pisze o Janie Chrzcicielu w Dawnych dziejach Izraela (znane też pod tytułem Starożytności żydowskie), że Jan nie chrzcił dla oczyszczenia z grzechu, lecz dla oczyszczenia ciała.

Przez chrześcijan jest uznawany za ostatniego biblijnego proroka przed nadejściem Chrystusa. Mandejczycy uznają go za największego z proroków. Muzułmanie uznają go za jednego z proroków, poprzednika Jezusa i Mahometa.

Życiorys

Narodziny

Zwiastowanie narodzin jest opisane w Ewangelii Łukasza oraz w Koranie. Według Ewangelii Łukasza Jan Chrzciciel urodził się pół roku przed Jezusem z Nazaretu w „mieście w Judzie”, przez późniejszą tradycję zidentyfikowanym z wioską Ain Karim[2]. Według tej Ewangelii i Koranu był on synem żydowskiego kapłana Zachariasza i niepłodnej kobiety (Ewangelia nazywa ją Elżbietą), oboje w wieku starczym[3]. Według Ewangelii Elżbieta miałaby być krewną Marii z Nazaretu, według Koranu Maria, matka Jezusa, miała pozostawać pod opieka Zachariasza, którą zarządził po jej urodzeniu z Imram sam Jahwe. Według obu świętych pism Zachariasz miał się modlić o syna[4]. Po zwiastowaniu narodzenia Jana, Zachariasz miał przestać mówić. Według Ewangelii Zachariasz milczał aż do nadania imienia swojemu synowi, a była to kara za zwątpienie[5], natomiast według Koranu przyjął on na siebie przykazanie i zaniemówił na trzy dni i trzy noce[6]. Jego narodziny zapowiedziane były jako dowód prawdziwości zapowiedzi przez Archanioła Gabriela Marii w czasie zwiastowania, a także przepowiedziane były jego ojcu przez anioła w Świątyni Jerozolimskiej.

Działalność

W dość młodym wieku Jan, zapewne po śmierci podeszłych wiekiem rodziców, zrezygnował z możliwości zostania kapłanem i rozpoczął życie pustelnika na Pustyni Judzkiej, gdzie prawdopodobnie zetknął się z esseńczykami. Na pustyni został powołany na proroka, a jego głównym zadaniem stało się wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej służby Mesjasza. Głosił potrzebę nawrócenia wewnętrznego i odnowy duchowej ludzi. Symbolem tego przygotowania był chrzest udzielany przez proroka słuchaczom jego nauk w rzece Jordan.

Według dwóch Ewangelii Synoptycznych, to właśnie Jan miał ochrzcić Jezusa[7]. Ewangelia Łukasza nie mówi jednoznacznie, że to właśnie Jan ochrzcił Jezusa. Choć mówi o tym że Jezus został ochrzczony w czasie kiedy cały lud przystępował do chrztu, to we wcześniejszych wersetach stwierdza, że Jan został uwięziony przez Heroda. Natomiast Ewangelia Jana nie informuje w ogóle czy Jezus był ochrzczony, stwierdza tylko że Jan dał dwa świadectwa tego, że to Jezus jest Mesjaszem. Koran nie opisuje w ogóle działalności ani śmierci Jana Chrzciciela.

Skazanie i śmierć

Niedługo po spotkaniu i ochrzczeniu Jezusa Jan został wtrącony do więzienia za jawne krytykowanie niemoralnego małżeństwa tetrarchy Galilei, Heroda Antypasa. Na skutek spisku żony Heroda, Herodiady, Jan został ścięty ok. 32 roku.

Dokładna data śmierci Jana Chrzciciela nie jest znana. Badacze datują moment śmierci proroka na koniec lat dwudziestych I wieku n.e.[8] albo okres między 34 a 36 rokiem[9].

Śmierć według Biblii

Otóż, kiedy obchodzono urodziny Heroda, tańczyła córka Herodiady wobec gości i spodobała się Herodowi. Zatem pod przysięgą obiecał jej dać wszystko, o cokolwiek poprosi. A ona przedtem już podmówiona przez swą matkę: ”Daj mi - rzekła - tu na misie głowę Jana Chrzciciela!”. Zasmucił się król. Lecz przez wzgląd na przysięgę i na współbiesiadników kazał jej dać. Posłał więc [kata] i kazał ściąć Jana w więzieniu. Przyniesiono głowę jego na misie i dano dziewczęciu, a ono zaniosło ją swojej matce.

Mt 14, 08-11, Biblia Tysiąclecia

Kult

Cześć oddawana Janowi w chrześcijaństwie czerpie w dużej mierze z postawy samego Jezusa. W Ewangelii św. Mateusza Jezus określił Jana jako swego poprzednika i największego człowieka, który kiedykolwiek narodził się na ziemi.

Po coście wiec wyszli? Proroka zobaczyć? Tak, powiadam wam, nawet więcej niż proroka. On jest tym, o którym napisano: Oto Ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę. Zaprawdę, powiadam wam: Miedzy narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela.

Mt 11, 09-11, Biblia Tysiąclecia

W tekstach liturgicznych

Liturgia chrześcijańska ukazuje znaczenie Jana i jego misji w perspektywie historii zbawienia i jej wypełnienia w oczekiwanym Zbawicielu i Mesjaszu, Jezusie Chrystusie. Hymn oficjum czytań Liturgii godzin mówi m.in.:

Inni prorocy w duchu przeczuwali/ Promienne światło mające zabłysnąć,/ Ty zaś swym palcem ukazałeś / Tego, Co gładzi grzechy.

Jedna z antyfon z Jutrzni ukazuje misję Jana w świetle misji Eliasza, który odnowił wiarę Izraela, przywracając jej charakter monoteistyczny:

On pójdzie przed Panem / w duchu i mocy Eliasza / przygotować Panu lud doskonały.

Grób i relikwie

Według tradycji chrześcijańskiej i muzułmańskiej grób Jana Chrzciciela znajduje się w Wielkim Meczecie Umajjadów w Damaszku, dawnej bazylice zbudowanej ku jego czci przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego. W jego zachodniej części umiejscowiony jest marmurowy grobowiec, a w nim jest najważniejsza relikwia - głowa Jana Chrzciciela[10][11]. Poczerniałe relikwie prawej ręki, tzw. Prawica-która-ochrzciła-Pana, która była przez wieki główną relikwią zakonu joannitów znajduje się w soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie. Skrzynka ozdobiona krzyżami maltańskimi do Rosji trafiła po zajęciu Malty przez Napoleona Bonaparte. Relikwie palców Jana Chrzciciela przechowywane są w Sienie i Stambule. W 2010 fragmenty szczątków świętego znaleziono w ruinach prawosławnego klasztoru na wysepce Świętego Iwana niedaleko Sozopola na południowym wybrzeżu Morza Czarnego w Bułgarii. Relikwie wraz z alabastrowym relikwiarzem były zamurowane w ołtarzu nieczynnego od stuleci klasztoru[12]. Relikwie świętego znajdują się także w Polsce w kościele św. Jana Chrzciciela w Gnieźnie[potrzebny przypis].

Patronat

Jan Chrzciciel jest patronem wielu państw i miast, m.in. :

państw: Austrii, Francji, Holandii, Malty, Niemiec, Prowansji, Węgier oraz Akwitanii i Aragonii
miast na świecie: Amiens, Awinionu, Bonn, Florencji, Frankfurtu n. Menem, Kolonii, Lipska, Lyonu, Neapolu, Norymbergi, Turynu i Wiednia,
miast w Polsce: Rypina, Chojnic, Mysłowic, Nysy, Kutna, Wrocławia, Stargardu, Łazisk Górnych, Zdun, Pisza[13] i Mińska Mazowieckiego[14]
setek parafii na całym świecie.

Jest patronem wielu zakonów, m.in. joannitów (Kawalerów Maltańskich), a takżeː mnichów, dziewic, pasterzy, stad, kowali, krawców, kuśnierzy, rymarzy, abstynentów, niezamężnych matek i skazanych na śmierć. Jest orędownikiem podczas gradobicia i w chorobach epilepsji.
Dzień obchodów

Wspomnienie św. Jana Chrzciciela w Kościele katolickim obchodzone jest dwukrotnie:
24 czerwca – Narodzenie św. Jana Chrzciciela (uroczystość liturgiczna)
29 sierpnia – Męczeństwo św. Jana Chrzciciela[15] (wspomnienie obowiązkowe)

Cerkiew prawosławna wspomina świętego proroka i poprzednika Pańskiego sześciokrotnie:
7/20 stycznia[16], tj. 20 stycznia według kalendarza gregoriańskiego (Sobór św. Jana Chrzciciela)
24 lutego/9 marca, tj. 9 marca (rocznica pierwszego i drugiego odnalezienia głowy)
25 maja/7 czerwca, tj. 7 czerwca (rocznica trzeciego odnalezienia głowy)
24 czerwca/7 lipca, tj. 7 lipca (rocznica narodzin)
29 sierpnia/11 września, tj. 11 września (rocznica ścięcia głowy)
23 września/6 października, tj. 6 października (rocznica poczęcia).

Również Turcy czczą Jana Chrzciciela jako proroka[10].

Niektóre kościoły noszące wezwanie św. Janów: (*1)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana

W Wateringen pod Hagą (Den Haag) też jest kościół pw św. Jana Chrzciciela

Kazanie św. Jana Chrzciciela – obraz namalowany przez Pietera Bruegla Starszego

Tematem obrazu jest motyw zaczerpnięty z Nowego Testamentu dotyczący kazania Jana Chrzciciela obwieszczającego nadejście Jezusa Chrystusa. Poza tematem scena została ujęta zupełnie inaczej niż w dotychczasowych pracach innych malarzy. Kazanie jest wygłaszane w lesie, w tle widoczne są góry i kościół, a słuchaczami jest prosty lud. Po strojach zebranych można przypuszczać, iż malarz umieścił akcję we współczesnych mu czasach w Niderlandach. Bruegel przedstawił dodatkowo aktualną sytuację polityczną. W okresie panowania księcia Alby i wojsk hiszpańskich, niekatolikom nie wolno było oficjalnie praktykować swojej religii przez co gromadzili się w sekretnych miejscach. Jednym z nich była polana w lesie. Takie praktyki były bliskie anabaptystom, którzy swoje nauki opierali na kazaniach Jana Chrzciciela, lecz w okresie terroru, protestanccy kaznodzieje stosowali podobne zwyczaje głosząc swoje tezy na świeżym powietrzu. Bruegel w miejsce kaznodziei wstawił Jana, a ten lewą ręką wskazuje na stojącego po prawej stronie Jezusa, widocznego dzięki jasnemu ubraniu.

Po prawej stronie, na górze za kobietą w białej chuście, malarz umieścił prawdopodobnie swój autoportret. Postać brodatego mężczyzny czasem pojawia się w dziełach Bruegla (np. w Drodze krzyżowej ale sam mistrz nigdy nie gloryfikował swojej osoby i nie namalował typowego autoportretu. Mało widoczne brodate postacie były jedynie świadkami wydarzeń stojącymi na uboczu. Według Feliksa Timmemansa taka postawa wynikała z wrodzonej skromności, niezdecydowania i nieumiejętności opowiedzenia się po którejś ze stron czy to w kwestii politycznej, religijnej czy uczuciowej[1].

Obraz był inspiracją dla utworu Jacka Kaczmarskiego „Przepowiednia Jana Chrzciciela” jako opis czasów niepokoju i nieprzewidywalnych przemian[2].

Obraz: Kazanie św. Jana Chrzciciela
Autor     Pieter Bruegel Starszy
Rok wykonania     1566
Technika wykonania     tempera na desce dębowej
Rozmiar     95 × 160,5 cm
Muzeum     Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie

[ENG] The Preaching of St John the Baptist is a 1566 painting by Pieter Bruegel the Elder, now in the Museum of Fine Arts in Budapest.

Źródło: Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazanie_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela

Jezus wystawił Janowi świadectwo, jakiego żaden człowiek z Jego ust nie otrzymał: "Coście wyszli oglądać na pustyni? (...) Proroka zobaczyć? Tak, powiadam wam, nawet więcej niż proroka. On jest tym, o którym napisano: Oto ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę. Zaprawdę powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela" (Mt 11, 7-11; Łk 7, 24-27).

Jan Chrzciciel jako jedyny wśród świętych Pańskich cieszy się takim przywilejem, iż obchodzi się jako uroczystość dzień jego narodzin. U wszystkich innych świętych obchodzimy jako święto dzień ich śmierci - czyli dzień ich narodzin dla nieba. Ponadto w kalendarzu liturgicznym znajduje się także wspomnienie męczeńskiej śmierci św. Jana Chrzciciela, obchodzone 29 sierpnia.
W Janie Chrzcicielu uderza jego świętość, życie pełne ascezy i pokuty, siła charakteru, bezkompromisowość. Był pierwszym świętym czczonym w całym Kościele. Jemu dedykowana jest bazylika rzymska św. Jana na Lateranie, będąca katedrą papieża. Jan Chrzciciel jest patronem Holandii, Austrii, Francji, Malty, Niemiec, Prowansji, Węgier; Akwitanii, Aragonii; archidiecezji warszawskiej i wrocławskiej; Amiens, Awinionu, Bonn, Florencji, Frankfurtu nad Menem, Kolonii, Lipska, Lyonu, Neapolu, Norymbergi, Nysy, Wiednia, Wrocławia; jest patronem wielu zakonów, m. in. joannitów (Kawalerów Maltańskich), mnichów, dziewic, pasterzy i stad, kowali, krawców, kuśnierzy, rymarzy; abstynentów, niezamężnych matek, skazanych na śmierć. Jest orędownikiem podczas gradobicia i w epilepsji.

24.06.2020 Niedziela.NL // źródła: Wikipedia.org oraz [*1] "Słownik informacyjny zwyczajów polskiego roku obrzędowo-kościelnego" Jana Śliwańskiego // foto: Kazanie św. Jana Chrzciciela By Pieter Bruegel Starszy - Praca własna Yelkrokoyade Zdjęcie wykonano 20/07/2013, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15947876 // fot. Shutterstock, Inc.

(kmb)