Holendrzy sami wybiorą burmistrzów? Zmieniono konstytucję

Archiwum '18

We wtorek holenderski senat przegłosował zmiany w konstytucji, dotyczące sposobu wybierania burmistrzów. Nie oznacza to jednak, że już wkrótce będą oni wybierani w wyborach bezpośrednich.

Obecnie Holandia jest jednym z niewielu europejskich państw, w których burmistrzowie nie są wybierani bezpośrednio przez mieszkańców. W wyborach samorządowych Holendrzy wybierają tylko radnych, a burmistrzowie nominowani są w ramach dosyć skomplikowanej procedury. Formalnie burmistrzów nominuje król w porozumieniu z rządem, ale to rada gminy selekcjonuje kandydatów do tego stanowiska i wybiera najlepszego z nich (w opinii radnych). De facto to więc rada gminy ma największy wpływ na wybór burmistrza.

Od lat trwa debata na temat zmian w tym systemie. Zwolennicy bezpośredniego wyboru burmistrzów przez mieszkańców przekonują, że taka metoda jest bardziej demokratyczna. To mieszkańcy powinni mieć największy wpływ na wybór gospodarza swojej gminy czy miasta, a nie uwikłani w partyjne rozgrywki radni, politycy w Hadze czy król – przekonują.

Zwolennicy obecnego systemu odpowiadają, że nie ma sensu zmieniać systemu, który się sprawdza. Obecnie większość burmistrzów cieszy się w Holandii dużym poparciem mieszkańców i ludzie są zadowoleni z ich funkcjonowania, podkreślają. To właśnie wybór burmistrzów w bezpośrednim głosowaniu mieszkańców doprowadzi do większego upolitycznienia i spolaryzowania samorządów, gdyż kandydaci będą musieli prowadzić ostrą kampanię wyborczą, zwalczać kontrkandydatów i składać wiele obietnic – uważają zwolennicy nominowania burmistrzów.

Jak dotąd debata na ten temat była czysto teoretyczna, gdyż obecny sposób wyboru burmistrzów (mianowanie przez króla i rząd) opisany jest w konstytucji.

Aby w ogóle myśleć o zmianie tego systemu, trzeba było więc najpierw usunąć te zapisy z konstytucji. Poprzednia próba takiej zmiany, w 2005 roku, zakończyła się porażką (senat nie zgodził się na zmiany w konstytucji), co doprowadziło do kryzysu w rządzie.

Tym razem stało się inaczej. Propozycja wykreślenia z konstytucji zapisów o sposobie wyboru burmistrzów uzyskała już wcześniej poparcie holenderskiego sejmu (Tweede Kamer, Druga Izba), a we wtorek zgodził się na to również senat (Eerste Kamer, Pierwsza Izba). Ponieważ chodziło tutaj o zmianę w konstytucji, propozycja ta uzyskać musiała co najmniej dwie trzecie głosów.

Ostatecznie za wykreśleniem z konstytucji zapisów o wyborze burmistrzów zagłosowało 57 z 68 obecnych w Pierwszej Izbie senatorów. Propozycję poparli prawie wszyscy senatorowie z czterech partii tworzących obecnie holenderski rząd, informuje portal nos.nl. Są to liberalne VVD premiera Marka Rutte, chadeckie CDA, centrowe D66 (największy zwolennik bezpośrednich wyborów burmistrzów) oraz Unia Chrześcijańska. Jedynym senatorem partii koalicyjnych, który zagłosował przeciwko, była Ankie Broekers-Knol z VVD, obecny marszałek senatu.

Za zmianą w konstytucji opowiedzieli się także senatorzy kilku partii opozycyjnych, m.in. Zielonej Lewicy Groen Links, antyislamskiego PVV i Partii Socjalistycznej SP. Przeciwko wykreśleniu sposobu wyboru burmistrzów z konstytucji byli senatorowie lewicowej Partii Pracy PvdA, konserwatywnego SGP, frakcji niezależnych senatorów OSF i wspominana marszałek senatu Broekers-Knol.

Zmiana konstytucji nie oznacza, że sposób wybierania burmistrzów w Holandii szybko się zmieni. Wynik wtorkowego głosowania jedynie umożliwia taką ewentualną zmianę, ale czy do niej dojdzie, to już inna sprawa. Nawet partia D66, największy zwolennik bezpośredniego wyboru burmistrzów, zapowiedziała, że w najbliższym czasie nie planuje składania projektu ustawy, umożliwiającej wybór burmistrzów przez mieszkańców.

Wiąże się to z tym, że sama zmiana sposobu wyboru burmistrzów – bez jednoczesnego określenia, jakie uprawnienia powinni mieć tacy burmistrzowie z silnym mandatem społecznym – nie ma większego sensu, przyznają nawet zwolennicy takich zmian. Najpierw powinna się odbyć szeroko zakrojona debata na temat tego, jak ma wyglądać nowy system władzy samorządowej w Holandii, dodają. Na razie wszystko zostaje więc po staremu – ale dzięki wtorkowej zmianie konstytucji ewentualne wprowadzanie bezpośrednich wyborów burmistrzów w przyszłości będzie już dużo łatwiejsze.

24.11.2018 ŁK Niedziela.NL